سندرم زائده عرضي مهره سوم كمري كه از طريق سوزنكاري الكتريكي نقاط “ هواتوئوجياجي “ درمان ميشود.

-          نوشته “ وانگ شينگ زو “ و همكاران .

   32 بيماركه از سندرم زائده عرضي مهره سوم كمري رنج مي بردند با استفاده از سوزنكاري الكتريكي نقطه “ هواتوئوجياجي “ در مهره اول و دوم كمري مورد درمان قرار گرفتند و 30 بيمار ديگر كه از همين ناراحتي رنج مي بردند با طب سوزني رايج و كنترلي در درمان شركت داده شده اند. نتايج نشان داد كه تاثير آنالژزيك و ميزان تاثير كلي باليني در افرادي كه تحت درمان سوزنكاري نقطه هواتوئوجياجي قرار گرفتند بالاتر بود. اين طور برداشت ميشود كه مكانيسم درمان با سوزنكاري الكتريكي نقطه هواتوئوجياجي با بدنه شاخه خلفي عصب نخاعي جايي كه نقاط واقع شده اند در ارتباط است.

اطلاعات باليني

   از ميان 62 بيماري كه در اين بررسي شركت كرده اند ، 35 مورد مرد و 27 تن زن بودند و از 22 تا 34 سال سن داشتند. كوتاهترين دوره بيماري 2 روز و بلندترين آن 7 سال بود. اين بيماران بطور تصادفي و بر اساس شدت دردشان به دو گروه تقسيم شدند. 32 بيمار در درمان گروهي و 30 مورد نيز در درمان كنترلي . تفاوت چشمگيري از لحاظ سن و طول مدت بيماري بين دو گروه وجود نداشت . بيماراني كه از بيرون زدگي ديسك بين مهره اي كمري ، هيپرپلازي التهابي عضلات كمري ، كشيدگي عضلات كمري ، تنگ شدگي شديد مفصل مهره اي و كمر درد ناشي از بيماريهاي كليه و زنانه رنج مي بردند و همينطور آنهايي كه نمي توانستند تا پايان درمان دوام بياورند مستشناء شدند.

معيارهاي تشخيصي

1. درد يك طرف يا هر دو طرف ناحيه كمر ممكن است در بخش خلفي كناري پا ، بالاي سطح مفصل زانو بيرون داده شود كه اين در صورت شدت موارد بيماري است ، اما زمانيكه فشار شكمي افزايش پيدا ميكند اين درد وخيم تر نمي شود.
2. بيمار قادر به نشستن و ايستادن براي مدت طولاني نيست . درد پس از خستگي بدتر ميشود و پس از استراحت كاهش مي يابد.
3. نوك زائده عرضي مهره سوم كمري به فشار يا لمس حساسيت غيرطبيعي نشان مي دهد و كشيدگي يا اسپاسم ماهيچه وجود دارد . به هنگام لمس يك توده توبركولار يا طناب مانند حس ميشود.
4. زائده عرضي درازتر يا معمولي مهره سوم كمري با اشعه X نشان داده شد . ميزان رسوب گذاري گلبول قرمز ، تست ضد هموليزين استرپتوكوكهاي همولتبيك O و عامل روماتوئيد نرمال و طبيعي هستند.

روش درماني

   براي گروه درماني نقاط هواتوئوجياجي در هر دو طرف ( خارجي ) مهره هاي كمري اول و دوم بعنوان نقاط اصلي انتخاب شدند و نقاط حساس به فشار يا لمس در زائده عرضي مهره سوم در طرف آسيب ديده بعنوان نقاط زيربغلي شناسايي شدند. سوزنها را بطور عمودي در اين نقاط فرو كرديم به نحوي كه نوك سوزن به صفحه مهره اي رسيد . پس از آن سوزنها را تاب داديم تا حس سوزنكاري بسمت زائده عرضي مهره سوم كمري انتقال يافت نقاط حساس در زائده عرضي مهره سوم كمري نيز سوزنكاري شدند. سوزنها بطور مورب با يك زاويه مورب با يك زاويه 60 درجه وارد بدن شد تا به نوك زائده رسيد. تاب دادن سوزن با دست كه تدريجاً از شدت آن كم ميشد تا يك دقيقه ادامه يافت . پس دسته هاي سوزن به يك دستگاه سوزنكاري الكتريكي به مدت 20 دقيقه متصل شد.

   در گروه كنترلي : نقاط شن شو (BL23) ، وي ژونگ (BL40) و نقاط حساس بعنوان نقاط اصلي انتخاب شدند. سوزنها بطور عمودي در نقاط شن شو و وي ژونگ تا عمق 1 تا 5/0 سانتيمتر فرو برده شد . روش و پارامترهاي استفاده نشده در سوزنكاري الكتريكي نقاط حساس بر روي زائده عرضي مهره سوم كمري همانند گروه درماني بود . درمان روزي يك بار صورت مي گرفت . هر 10 جلسه درمان پشت سر هم يك دوره درماني را تشكيل مي داد و بين دوره ها نيز توقف سه روزه وجود داشت .

معيارهايي براي تاثير درماني

   براي ارزيابي جامع اين درمان از پرسشنامه درد مك گيل (MPQ) استفاده شد.

درمان شده : تمامي نشانه ها و علائم باليني از بين رفتند و عملكرد نرمال شد .

تاثير چشمگير : نشانه ها و علائم باليني بطور قابل ملاحظه اي از بين رفتند و عملكرد نرمال شد . زائده عرضي مهره سوم كمري به فشار و لمس ، با درجات مختلف حساسيت نشان مي داد.

موثر : نشانه هاي باليني كاهش يافتند و كاركرد حركتي بهتر شد ولي علائم بيماري تغيير نكردند.

غير موثر ( بي نتيجه ) : هيچگونه بهبود قابل ملاحظه اي مشاهده نشد.

نتايج درماني

مقايسه تاثيرات آنالژزيك بين دو گروه ( جدول شماره يك ) :

جدول يك : مقايسه تفاوت در تلفيق درد قبل و بعد از درمان بين دو گروه

گروه كنترلي (n = 30 )                                   گروه درماني ( n = 32 )                            شاخص

54/0 iA53/2                                                      02/1 iA 64/3                                     تعداد موارد مثبت در انتخاب واژه ها

98/0 i   58/2                                                    27/1 iA 20/4                                     درجه حسي شاخص درجه بندي درد

61/0  iA 50/2                                                  53/0 iA 36/2                                     درجه عاطفي شاخص درجه بندي درد

71/1 iA    35/5                                                  85/1 iA 56/6                                     درجه كلي شاخص درجه بندي درد

91/0 iA 42/3                                                   30 /1 iA 87/4                                    درجه قياسي بصري (cm)

33/0 iA 02/1                                                   71/0 iA 83/2                                     شدت درد فعلي

در مقايسه با گروه كنترلي :       05/0 p <

                                            01/0 p <

همانطوريكه در جدول 1 نشان داده شد تفاوت در تمامي شاخصه ها ، به جز درجه عاطفي شاخص درجه بندي درد ، بين گروههاي درماني و كنترلي زياد يا بسيار چشمگير بود . ( 05/0 p< يا 01/0 p< ) كه نشان مي دهد كه سوزنكاري الكتريكي در نقاط هواتوئو جياجي براي ايجاد تاثير آنالژزيك ، نسبت به گروه كنترلي ( انتخاب معمولي نقاط ) تاثير بيشتري داشت.

   مقايسه تاثيرات درماني در درمان سندرم زائده عرضي مهره سوم كمري بين دو گروه در جدول 2 نشان داده ميشود.

جدول 2. مقايسه تاثيرات درماني بين دو گروه

ميزان تاثير كلي     بي نتيجه( بي حاصل)       موثر               تاثير چشمگير            درمان شده         گروه

8/96%                     (1/3% ) 1                   (8/18%) 6           (5/12% ) 4         (6/65% ) 21       گروه درماني ( n = 32 )

3/83%                     (7/16% )5                 (10% ) 3             (7/26%) 8         (6/46% ) 14         گروه كنترلي (n=30)

مقايسه ميزان تاثير كلي بين دو گروه :   05/0 p <           و         21/5 = ²x

   همانطوريكه در جدول شماره 2 نشان داده شده است ميزان تاثير كلي در گروه درماني بطور قابل ملاحظه اي بالاتر از گروه كنترلي بود.

بحث و بررسي

   سندرم زائده عرضي مهره سوم كمري يك بيمار رايج در بيماراني است كه كمردرد و درد ساق پا دارند. بيماري زايي اش به ويژگيهاي آناتوميك و فيزيولوژيك مهره سوم كمري مربوط ميشود كه هنگام خم شدن فيزيولوژيكي مهره هاي كمر ، بعنوان محور حركتي ناحيه كمر عمل ميكند . بنابراين بدليل تحمل فشار و كشش توسط هر دو زائده عرضي اش قويترين مهره كمري بحساب مي آيد . علاوه بر آن ، زائده هاي عرضي مهره سوم كمري از جمله درازترين زائده هاي عرضي در ناحيه كمر هستند. بدليل اثر اهرمي فشار بر روي زائده هاي عرضي مهره سوم كمري قويترين آن است . تحمل نيروهاي كششي بوسيله لگانتها ، ماهيچه ها ، فاسيا و گسترده تاندوني چسبيده به زائده هاي عرضي نيز قويترين آنها هستند.

   بنابراين زائده هاي عرضي مهره سوم كمري ، آسيب پذير ترين بخش بهنگام كشيده شدن ماهيچه ها و فاسياي مرتبط با آنها هستند. همچنين گرفتگي ناگهاني يا بلند كردن نامناسب اشيا سنگين سبب آسيب پذيري زائده هاي عرضي ميشود كه ممكن است به جراحت ، خونريزي و هماتوم در ناحيه اي كه ماهيچه ها با زائده هاي عرضي اتصال پيدا ميكنند منجر ميشود كه كشيدگي ماهيچه اي و اسپاسم و تحريك يا فشار شاخه جانبي از شاخه خلفي عصب نخاعي را بدنبال دارد و سرانجام به احساس درد در نواحي زائده هاي عرضي، باسن و ران منجر ميشود.

   شائوژنهاي و همكاران پس از انجام تحقيقات باليني و آناتوميك دريافتند كه تحريك مكانيكي بدنه شاخه خلفي عصب كمري دليل اصلي دردهاي كلي كمر است . آنها همچنين پي بردند كه ميتوان با سرد كردن شاخه خلفي عصب نخاعي ، كمردرد را تسكين داد . اعصاب كلونال ( باسني ) بالايي از سوراخهاي بين مهره اي مهره هاي اول ، دوم و سوم كمري خارج ميشوند . از لگانتهاي عرضي و سوراخهاي بين فيبري استخوان مي گذرد ، در راستاي طرف پشتي زائده هاي عرضي مهره هاي اول ، دوم و سوم كمري و چسبيده به پريوست حركت ميكند ، وارد شيارهاي بين عرضي ميشود و سپس به داخل ماهيچه هايي كه از زائده هاي عرضي در قسمت پشتشان نشات ميگرند ، وارد ميشود.

   عصب كلونال بالايي به آساني آسيب پذير است چرا كه از قسمت اصلي زائده هاي عرضي مهره سوم كمري مي گذرد.

   چن ژي ثين ، تحمل نيروي كششي توسط شاخه خلفي عصب نخاعي را در سه جهت مهره كمري در يك جسد تازه مشخص كرد. مشخص شد كه بدنه آن بيشترين فشار را تحمل ميكند و بهمين دليل بدنه آن آسيب پذيرترين نقطه بحساب مي آيد. تحمل نيروي كششي توسط يك جفت از شاخه خلفي اعصاب مهره دوم كمري در ميان 5 جفت از شاخه هاي خلفي اعصاب كمري ، بيشترين بود. اين شاخه آسيب پذير است چرا كه از بخش اصلي زائده هاي عرضي مهره سوم كمري مي گذرد . اين يافته ها تاكيد مي كنند كه حساسيت غير طبيعي به فشار و لمس در ناحيه زائده عرضي مهره كمري سوم در اكثر بيماراني كه دچار كمردرد هستند وجود دارد. در پرتو يافته هايي كه ذكر شد ، اين موضوع مطرح ميشود كه شاخه هاي كناري از شاخه خلفي اعصاب دوم و سوم كمري از زائده هاي عرضي مهره سوم كمري مي گذرند و اگر بدنه اين اعصاب تحريك شوند ممكن است به درد در ناحيه زائده هاي عرضي مهره سوم كمري منجر شود.

   بهمين دليل سندرم زائده عرضي مهره سوم كمري را با سوزنكاري الكتريكي نقاط هواتوئو جياجي در مهره هاي اول و دوم كمري تحت درمان قرار داديم و نتايج رضايت بخشي نيز حاصل آمد كه ممكن است از حساسيت سوزنكاري مربوط به ناحيه درد ناشي شده باشد . در كلينيك ما برخي از بيماراني كه اين سندرم را داشتند فقط با سوزنكاري الكتريكي در نقاط هواتوئوجياجي تحت درمان قرار گرفتندكه تاثيرات رضايت بخشي بهمراه تاثير آنالژزيك سريع حاصل شد كه بيان كننده اين نكته بود كه تحريك بدنه شاخه خلفي عصب نخاعي بر كمردرد عمومي تاثير مثبت دارد.

   با اين حال ، تغيير پاتولوژيك قابل ملاحظه اي در ناحيه زائده عرضي مهره سوم كمري در اكثر بيماران مشاهده شد . بر اين اساس ما نقاط حساس Ashi اطراف را بمنظور افزايش و بالابردن ميزان تاثير درماني سوزنكاري كرديم .

   بررسي حاصر نشان داد كه تاثير درماني فوري و رضايت بخش از شاخصه هاي اين روش درماني است چرا كه جنبه هاي باليني و جانبي بيماري بطور همزمان درمان شدند. تاثير اين روش نسبت به روش انتخاب نقاط رايج و معمولي بيشتر و بالاتر است .